Tuyên bố của ngoại trưởng Mỹ giúp thiết lập cơ sở để Washington và các đối tác phản ứng mạnh hơn trước các hành động "phi pháp" của Trung Quốc ở Biển Đông trong tương lai. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 13/7 đưa ra tuyên bố khẳng định hầu hết yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông là phi pháp, thu hút sự chú ý rộng rãi. Đây là lần đầu tiên Washington đưa ra lập trường như vậy dù từng nhiều lần lên án tham vọng bành trướng chủ quyền của Bắc Kinh. Trong bài viết trên website Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) hôm 14/7, chuyên gia Gregory Poling nói tuyên bố này là "sự minh định quan trọng về lập trường trước đây của Mỹ", không phải là "sự xa rời căn bản với chính sách trong quá khứ". "Nó làm rõ những thứ mà các chính quyền (Mỹ) trước đây đã ngụ ý. Và thông qua đó, thiết lập cơ sở cho các thông điệp ngoại giao hiệu quả hơn và phản ứng mạnh mẽ hơn trước việc Trung Quốc sách nhiễu các nước láng giềng", ông viết. Đường lưỡi bò của Trung Quốc vô giá trị Ông Poling, nghiên cứu viên cấp cao về Đông Nam Á, Giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á tại CSIS, cho biết tuyên bố của ông Pompeo không thay đổi quan điểm trung lập lâu nay của Mỹ về tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông. Song tuyên bố đã đưa ra lập trường rõ ràng hơn về tranh chấp biển, liên quan đến chủ quyền đối với các vùng nước và đáy biển tại Biển Đông. Tuyên bố thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ hơn đối với các nội dung trong phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực PCA năm 2016. Theo phán quyết này, Trung Quốc không có cơ sở để tuyên bố "các quyền lịch sử" ở Biển Đông; "đường lưỡi bò" mà Trung Quốc tuyên bố là vô giá trị; không có thực thể nào ở Trường Sa hay bãi Scarborough có thể tạo ra vùng đặc quyền kinh tế quá 12 hải lý. Tuyên bố của Mỹ đã bám theo những kết luận này khẳng định Trung Quốc không có quyền đối với các vùng nước khác ở Biển Đông. Do đó, hầu hết tài nguyên ở Biển Đông thuộc về quốc gia ven biển gần nhất, bao gồm Việt Nam, Brunei, Indonesia, Malaysia và Philippines. "Mỹ giờ đây tuyên bố rõ rằng việc Trung Quốc đánh bắt hải sản, khai thác dầu khí hay tiến hành các hoạt động kinh tế khác tại các khu vực đó, hoặc can thiệp quyền làm vậy của các nước láng giềng, là phi pháp", ông Poling nói. Phán quyết năm 2016 cũng kết luận rằng các thực thể như Đá Vành Khăn hay Bãi Cỏ Mây, là thực thể chìm dưới nước và do đó không phải là đối tượng để tuyên bố chủ quyền.sửa máy in tận nơi quận 12 "Điều này có nghĩa là Mỹ cho rằng toàn bộ căn cứ mà Trung Quốc xây dựng trên Đá Vành Khăn là phi pháp. Và Mỹ cũng xem nỗ lực của Trung Quốc trong việc khẳng định chủ quyền đối với các địa điểm tương tự khác là không có cơ sở", ông Poling nói. Tuyên bố có gì khác trước? Theo chuyên gia CSIS, chính quyền Obama đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với quyền của của Philippines trong việc đưa Trung Quốc ra tòa quốc tế. Sau này, chính quyền Obama cũng khẳng định phán quyết của tòa mang tính ràng buộc và kêu gọi hai bên tuân thủ. Song không có ai trong chính quyền Mỹ khi đó hay trong 3 năm đầu chính quyền Trump thể hiện sự ủng hộ một cách rõ ràng đối với các nội dung cụ thể của phán quyết. "Đây là một lựa chọn tế nhị nhưng có tính toán", ông Poling đánh giá. Vị chuyên gia giải thích rằng các thành viên Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) 1982 đồng ý bị ràng buộc pháp lý bởi bất cứ xét xử bằng tòa trọng tài mà họ tham gia.
