Thẩm Định Giá Mua Sắm Tài Sản Công: Cơ Quan Nhà Nước Có Bắt Buộc Phải Thẩm Định Giá Hay Không?

Việc mua sắm tài sản công tại các cơ quan nhà nước luôn là một vấn đề được xã hội quan tâm, đòi hỏi sự minh bạch, hiệu quả và tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật. Một trong những câu hỏi thường được đặt ra là liệu các cơ quan nhà nước có bắt buộc phải thẩm định giá khi mua sắm tài sản công hay không? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp luật hiện hành để làm rõ vấn đề này.

I. Khái Niệm Mua Sắm Tài Sản Công và Thẩm Định Giá


Để hiểu rõ hơn về quy định, chúng ta cần nắm vững các khái niệm cơ bản:

1. Mua sắm tài sản công: Là quá trình các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân sử dụng ngân sách nhà nước hoặc các nguồn tài chính công hợp pháp khác để mua sắm tài sản phục vụ hoạt động của mình. Tài sản công ở đây có thể bao gồm đất đai, nhà cửa, phương tiện đi lại, máy móc thiết bị, công cụ dụng cụ, phần mềm, v.v.
2. Thẩm định giá: Là việc xác định giá trị bằng tiền của tài sản tại một thời điểm, địa điểm nhất định, theo các tiêu chuẩn thẩm định giá Việt Nam hoặc tiêu chuẩn thẩm định giá quốc tế được Việt Nam công nhận. Kết quả thẩm định giá được thể hiện bằng Chứng thư thẩm định giá và Báo cáo thẩm định giá, là căn cứ khách quan để các bên ra quyết định.

II. Quy Định Về Thẩm Định Giá Trong Mua Sắm Tài Sản Công


Việc cơ quan nhà nước có bắt buộc phải thẩm định giá khi mua sắm tài sản công hay không phụ thuộc vào giá trị của tài sản mua sắm và hình thức mua sắm được áp dụng. Các quy định chủ yếu nằm trong Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017, Luật Đấu thầu 2013 (và Luật Đấu thầu 2023 sắp có hiệu lực), cùng các văn bản hướng dẫn thi hành.

1. Nguyên Tắc Chung


Pháp luật khuyến khích và trong nhiều trường hợp bắt buộc phải xác định giá trị tài sản một cách khách quan để đảm bảo tính công khai, minh bạch, tiết kiệm và chống thất thoát, lãng phí tài sản công.

2. Các Trường Hợp Bắt Buộc Thẩm Định Giá


Mặc dù Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017 không quy định trực tiếp tất cả các trường hợp mua sắm tài sản công đều phải thẩm định giá, nhưng thông qua các quy định liên quan đến đấu thầu và các hình thức mua sắm khác, việc thẩm định giá là cần thiết và bắt buộc trong nhiều trường hợp quan trọng:

• Mua sắm tài sản có giá trị lớn hoặc tính chất đặc thù:
  • Đối với các tài sản có giá trị lớn, đặc biệt là bất động sản (nhà, đất) hoặc các tài sản chuyên dùng, máy móc thiết bị phức tạp mà giá thị trường khó xác định hoặc dễ bị thổi phồng, việc thẩm định giá là cực kỳ quan trọng để làm cơ sở xác định giá gói thầu hoặc giá mua sắm.
  • Mặc dù Luật không quy định một ngưỡng giá trị cụ thể cho tất cả các loại tài sản mà phải thẩm định, nhưng trên thực tế, các cơ quan thường tham chiếu quy định của Luật Đấu thầu hoặc các Nghị định liên quan để xác định.
• Trong quy trình đấu thầu:
  • Luật Đấu thầu 2013 (và Luật Đấu thầu 2023) quy định về việc xác định giá gói thầu và giá dự toán mua sắm.
  • Để xác định giá gói thầu (tức là mức giá tối đa mà cơ quan có thể chấp nhận để mua sắm tài sản), một trong những căn cứ quan trọng là giá thị trường tại thời điểm lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu. Việc thẩm định giá bởi một tổ chức có đủ năng lực là phương pháp đáng tin cậy nhất để xác định giá thị trường một cách khách quan, đặc biệt với những tài sản không có giá niêm yết công khai hoặc ít giao dịch.
  • Mặc dù không trực tiếp ghi “bắt buộc thẩm định giá”, nhưng để có căn cứ xác định giá gói thầu hợp lý, tránh thất thoát hoặc gây khó khăn trong quá trình đấu thầu (ví dụ: giá gói thầu quá thấp không nhà thầu nào tham gia, hoặc quá cao gây lãng phí), cơ quan mua sắm thường phải tiến hành khảo sát giá, thu thập báo giá, và trong nhiều trường hợp, thuê đơn vị thẩm định giá chuyên nghiệp để có một chứng thư thẩm định giá làm căn cứ pháp lý vững chắc.
  • Đối với các gói thầu mua sắm tài sản có giá trị vượt quá hạn mức chỉ định thầu hoặc chào hàng cạnh tranh (theo quy định của Luật Đấu thầu), việc xác định giá gói thầu dựa trên cơ sở thẩm định giá là thực tiễn phổ biến và được khuyến nghị cao để đảm bảo tính cạnh tranh và minh bạch.
• Khi mua sắm tài sản theo hình thức khác:
  • Đối với các trường hợp mua sắm không qua đấu thầu rộng rãi (ví dụ: mua sắm trực tiếp, chỉ định thầu trong các trường hợp đặc biệt), việc có một chứng thư thẩm định giá là vô cùng quan trọng để chứng minh tính hợp lý của mức giá mua, tránh nghi ngờ về tiêu cực hoặc thất thoát ngân sách. Mặc dù không phải là “bắt buộc” trong mọi trường hợp nhỏ lẻ, nhưng để đảm bảo nguyên tắc quản lý tài sản công, cơ quan thực hiện mua sắm thường cần có căn cứ giá rõ ràng.
• Mua sắm tài sản trong các trường hợp đặc biệt:
  • Nếu tài sản được mua sắm thông qua các hình thức như hoán đổi, nhận chuyển giao không qua đấu thầu, việc thẩm định giá là cần thiết để xác định giá trị thực của tài sản, đảm bảo công bằng cho cả hai bên và tuân thủ quy định quản lý tài sản công.

3. Các Trường Hợp Có Thể Không Bắt Buộc Thẩm Định Giá (Nhưng Vẫn Cần Căn Cứ Xác Định Giá)

• Mua sắm hàng hóa, dịch vụ thông dụng, có niêm yết giá công khai: Đối với các tài sản có giá niêm yết rõ ràng, minh bạch trên thị trường và có nhiều nhà cung cấp cạnh tranh (ví dụ: văn phòng phẩm, một số loại máy tính, máy in thông thường), cơ quan có thể không cần phải thuê đơn vị thẩm định giá độc lập. Thay vào đó, họ có thể sử dụng các phương pháp xác định giá khác như:
  • Thu thập báo giá của ít nhất 03 nhà cung cấp khác nhau.
  • Tham khảo giá trúng thầu của các gói thầu tương tự đã được thực hiện.
  • Tham khảo giá niêm yết của nhà sản xuất, nhà phân phối chính thức.
  • Tuy nhiên, ngay cả trong những trường hợp này, việc xác định giá cũng phải đảm bảo tính hợp lý và tiết kiệm, phù hợp với tiêu chuẩn, định mức hiện hành.
• Mua sắm với hạn mức giá trị nhỏ: Các gói mua sắm có giá trị dưới hạn mức quy định cho đấu thầu rộng rãi hoặc các hình thức lựa chọn nhà thầu phức tạp hơn (theo Luật Đấu thầu) có thể được áp dụng các hình thức mua sắm đơn giản hơn (như mua sắm trực tiếp), và yêu cầu về thẩm định giá có thể được nới lỏng hơn. Tuy nhiên, nguyên tắc xác định giá hợp lý vẫn phải được tuân thủ.

III. Cơ Sở Pháp Lý và Nguyên Tắc Áp Dụng


Các quy định về thẩm định giá trong mua sắm tài sản công được xây dựng trên các nguyên tắc cơ bản:

1. Minh bạch và Công khai: Mọi hoạt động mua sắm tài sản công phải được thực hiện công khai, minh bạch về quy trình, giá cả và kết quả để ngăn chặn tham nhũng, lãng phí.
2. Hiệu quả và Tiết kiệm: Tài sản công phải được mua sắm với chi phí hợp lý nhất, đảm bảo chất lượng và đáp ứng đúng nhu cầu sử dụng, tránh mua sắm vượt định mức, tiêu chuẩn.
3. Tuân thủ pháp luật: Mọi bước trong quy trình mua sắm, bao gồm cả việc xác định giá, phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Đấu thầu, Luật Giá và các văn bản hướng dẫn khác.
4. Trách nhiệm giải trình: Người đứng đầu cơ quan, đơn vị có trách nhiệm giải trình về việc xác định giá mua sắm tài sản công và phải chịu trách nhiệm nếu có sai phạm gây thất thoát, lãng phí.

IV. Vai Trò Của Đơn Vị Thẩm Định Giá Độc Lập


Trong bối cảnh phức tạp của các giao dịch mua sắm tài sản công, vai trò của đơn vị thẩm định giá độc lập là vô cùng quan trọng:

• Cung cấp căn cứ khách quan: Chứng thư thẩm định giá do đơn vị độc lập cấp là bằng chứng khách quan, có giá trị pháp lý về giá trị tài sản tại một thời điểm nhất định, giúp cơ quan nhà nước có cơ sở vững chắc để quyết định giá mua sắm.
• Tăng cường minh bạch: Việc có bên thứ ba độc lập tham gia xác định giá giúp tăng cường tính minh bạch, giảm thiểu rủi ro về tiêu cực, thông đồng, thổi phồng giá.
• Hạn chế rủi ro pháp lý: Báo cáo thẩm định giá chuyên nghiệp giúp cơ quan mua sắm tuân thủ quy định pháp luật, giảm thiểu rủi ro bị khiếu nại, tố cáo hoặc bị kiểm tra, thanh tra về giá mua sắm.
• Chuyên môn hóa: Đơn vị thẩm định giá có đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm và công cụ chuyên dụng để xác định giá trị các loại tài sản đa dạng, đặc biệt là những tài sản phức tạp, chuyên biệt mà cơ quan nhà nước không có đủ chuyên môn để tự đánh giá.

Kết Luận


Mặc dù không phải mọi trường hợp mua sắm tài sản công đều có điều khoản “bắt buộc phải thẩm định giá” được ghi rõ ràng trong tất cả các văn bản pháp luật, nhưng để đảm bảo tính hợp lý của giá mua sắm, sự minh bạch và tránh thất thoát ngân sách, việc thẩm định giá bởi một đơn vị chuyên nghiệp là cực kỳ cần thiết và trên thực tế là bắt buộc trong hầu hết các trường hợp mua sắm tài sản công có giá trị lớn, tính chất phức tạp hoặc thông qua các hình thức lựa chọn nhà thầu yêu cầu xác định giá gói thầu một cách chặt chẽ.

Các cơ quan nhà nước cần chủ động áp dụng các giải pháp xác định giá một cách khách quan, trong đó thẩm định giá độc lập là một công cụ hiệu quả nhất, nhằm tuân thủ pháp luật, nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công và tăng cường niềm tin của công chúng vào hoạt động của bộ máy nhà nước.

Rate this post

Bài viết Mua Sắm Tài Sản Công: Cơ Quan Nhà Nước Có Bắt Buộc Phải Thẩm Định Giá Hay Không? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Công ty TNHH Định giá Bến Thành – Hà Nội.

Continue reading...