Xây dựng chiến lược quản lý năng lượng Những biện pháp chiến lược về quản lý năng lượng là cơ sở của khái niệm phát triển bền vững nền kinh tế thế giới do Uỷ ban Quốc tế về Môi trường soạn thảo và khái niệm này đã trở thành quy chế chính thức trong khuôn khổ Tổ chức Liên Hiệp Quốc và được mang tên Chiến lược phát triển thế giới. Các chiến lược và kế hoạch phát triển máy biến tần giá rẻ bền vững đã được soạn thảo và thực hiện tại trên 100 quốc gia trong đó có Mỹ, Canađa, các nước thuộc Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, v.v., điều này được thể hiện trong các thành công trong nâng cao hiệu quả kinh tế năng lượng của các công nghệ cơ sở tích hợp (Hình 3). Hình 3 cho thấy hiệu quả kinh tế năng lượng của các công nghệ cơ sở trong nền kinh tế Nga, tính theo nguyên tắc đồng đẳng về khả năng mua, thấp hơn hai lần mức của thế giới và thấp hơn ba lần so với các nước phát triển, điều đó cùng với việc tính đến triển vọng tăng giá và cạn kiệt các nguồn hữu cơ truyền thống là mối đe doạ thực tế đến sự ổn định của nền kinh tế. Phương hướng then chốt của bước quá độ tới sự phát triển bền vững của nền kinh tế thế giới là làm chậm lại tốc độ khai thác các nguồn không tái tạo và thay thế chúng bằng các nguồn tái tạo, giảm thiểu và tận dụng phế thải, giảm tải cho môi trường xung quanh. Phương hướng chiến lược nêu trên cho ngành năng lượng đã được hình thành ở các nước công nghiệp phát triển liên quan đến sự căng thẳng của vấn đề năng lượng toàn cầu do hậu quả của cơn sốc dầu mỏ vào những năm 70 của thế kỷ trước. Đặc biệt cấp bách là những nhiệm vụ đối với các xí nghiệp thuộc Tổ hợp nhiên liệu năng lượng khi xét đến vai trò chủ đạo của chúng trong sự phát triển nền kinh tế thế giới và quy mô ảnh hưởng về mặt sinh thái. Những biện pháp khẩn cấp về áp dụng các tiêu chuẩn sinh thái nghiêm ngặt hơn trong lĩnh vực năng lượng do các chuyên gia của Cơ quan Năng lượng Quốc tế và Liên minh châu Âu đề xuất về mặt kinh tế là thiếu cơ sở xác đáng vì chúng đòi hỏi các khoản đầu tư chưa từng có để hoàn thiện công nghệ truyền thống, khi mà hiệu suất năng lượng nhiệt truyền thống chỉ có thể đạt 40%, còn năng lượng hạt nhân mới đạt 25%, do đó 60 - 70% năng lượng sản xuất ra đều biến thành bức xạ nhiệt. Xét đến sự phân bố toàn cầu các nguồn năng lượng trong 20 - 30 năm tới để phát triển ngành năng lượng thế giới cần đầu tư 16.000 tỷ USD, trong đó cho ngành điện 60%, công nghiệp dầu mỏ và khí đốt, mỗi ngành 19%, công nghiệp than 2% ; 7,9 nghìn tỷ USD cần thiết cho các nước đang phát triển của châu Á và châu Phi; 6,5 nghìn tỷ USD cho các nước OECD; 1,7 nghìn tỷ USD cho các nước với nền kinh tế quá độ, trong đó Nga là 1,1 nghìn tỷ USD. Chúng ta thử tiến hành dự báo thông qua phân tích kinh tế về sự quản lý hợp lý về phát triển và khả năng cạnh tranh của các công nghệ năng lượng thế giới, kiểu truyền thống và đổi mới, dựa vào các nguồn thông tin cơ bản đáng tin cậy nhất. Cơ sở mức gia tăng được chọn như trong phần lớn các dự báo về tổng tiềm lực năng lượng của nền kinh tế thế giới từ 4,2.1020 J vào đầu thế kỷ XXI tới 15,3.1020 J vào cuối thế kỷ (dự báo lạc quan). Với việc duy trì cơ sở công nghệ hiện tại và sự thay đổi theo dự báo về cơ cấu các vật mang năng lượng truyền thống thì mức phát thải vào khí quyển sẽ tăng 5 lần, tức là 6% lượng CO2 trong khí quyển và sẽ có những hậu quả xấu về mặt sinh thái. Dự báo về khả năng cạnh tranh của những năng lượng trước hết dựa trên phân tích so sánh các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật (Hình 4). Dễ thấy rằng chỉ những công nghệ năng lượng không truyền thống mới có xu thế ổn định đối với sự giảm giá thiết bị và năng lượng được sản xuất, điều đó sẽ đảm bảo những công nghệ năng lượng không truyền thống trong tương lai không xa sẽ ngang giá với những công nghệ năng lượng cổ điển. Ngành năng lượng hạt nhân truyền thống dựa trên phân hạch uran có tiềm năng đảm bảo toàn bộ tiêu thụ năng lượng trên thế giới. Trữ lượng uran trên hành tinh trong quặng uran và các khoáng chất, được đánh giá bằng 17 nghìn tỷ tấn. Thí dụ, một tấn đá hoa cương trung bình chứa 7 g uran có khả năng toả ra (nhờ phản ứng nhiệt hạch) năng lượng tương đương với 35 t than. Tuy nhiên việc tận dụng nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng là một nhiệm vụ công nghệ trên thực tế là không giải quyết nổi với các công nghệ hiện tại (các công nghệ khác hiện còn chưa có, kể cả về mặt lý thuyết). Tận dụng hoàn toàn 1 t nhiên liệu uran đã qua sử dụng tạo ra 2154 t phế thải phóng xạ, điều đó rõ ràng không thể chấp nhận được, không chỉ trong tương lai mà ngay cả hiện nay. Những công trình sôi động bắt đầu từ những năm 50 của thế kỷ XX về tổng hợp nhiệt hạch có điều khiển hiện chưa ra khỏi giai đoạn thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, và rất tốn kém. Kỷ lục tuyệt đối trên thế giới về thời gian kéo dài của phản ứng nhiệt hạch có điều khiển trên lò phản ứng của Pháp Tore Supra là 210 giây, còn những công nghệ có tính chất công nghiệp để thu được điện năng trên các thiết bị đó vẫn chưa đạt kết quả. Thế nhưng các nước Liên minh châu Âu, Mỹ, Canađa, Nga, Nhật Bản và Trung Quốc từ năm 2003 đã khẩn trương nghiên cứu triển khai chế tạo thiết bị nhiệt hạch chung ITER và đã chi phí trên 1 tỷ USD trong tổng số 7 tỷ USD theo kế hoạch. Tiềm năng thuỷ điện như một công nghệ hợp lý nhất về mặt kinh tế và an toàn sinh thái tại các nước phát triển trên thế giới phần lớn đã cạn kiệt, còn vận chuyển điện năng từ châu Phi sang châu Âu hoặc từ Nam Mỹ tới nước Mỹ với những công nghệ hiện hành về nguyên tắc là khả thi, tuy nhiên để khai thác những tiềm lực thuỷ năng đó khi chưa có cơ sở hạ tầng phát triển thì cần có những khoản đầu tư đáng kể nên cũng chưa giải quyết được. Tóm lại, những công nghệ năng lượng không chỉ của thế kỷ XIX mà cả của thế kỷ XX về mặt kinh tế và sinh thái là không có cơ sở do thiếu vốn đầu tư nghiên cứu chiến lược cơ bản, vì vậy việc lựa chọn những công nghệ và phương hướng cơ sở cho sự phát triển ngành năng lượng thế giới là đặc biệt quan trọng. Việc đánh giá không đầy đủ sự phân bố lại các nguồn năng lượng và ảnh hưởng sinh thái của các công nghệ năng lượng truyền thống có thể có những hậu quả nghiêm trọng trước hết đối với nền kinh tế của những nước phát triển.
