Ở Việt Nam, trong những năm cuối của thập kỷ 20, cùng với quá trình đô thị hoá diễn ra ngày càng sôi động, sự gia tăng dân số cơ học đã làm cho quỹ đất ngày càng thu hẹp, tạo áp lực lớn về nhu cầu ở tại các đô thị. Chung cư cao tầng là giải pháp hữu hiệu nhằm giải quyết chỗ ở cho nhiều người dân, tiết kiệm quỹ đất, tăng diện tích cây xanh và các công trình công cộng, đồng thời góp phần tạo nên bộ mặt đô thị văn minh, hiện đại. Đây là giải pháp sử dụng đất có hiệu quả nhất, đặc biệt trong điều kiện đất đô thị đang ngày càng chật hẹp và trở nên khan hiếm, nhất là các đô thị lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Đó còn là giải pháp tốt nhất trong công tác quy hoạch đô thị, giúp cho việc quản lý, phát triển đô thị không những chỉ về mặt không gian kiến trúc mà còn về phương diện quản lý hành chính, xã hội. KHU NHÀ Ở GIA ĐÌNH CÁN BỘ QUÂN KHU 7 • Quy mô : 2 block 15 tầng • Công năng : khu nhà ở gia đình cán bộ Quân khu 7 • Địa điểm : Phường Trung Mỹ Tây, quận 12, TP.Hồ Chí Minh • Phạm vi công việc : Tư vấn thiết kế Với các tiện ích và ưu điểm của nhà chung cư cao tầng như không gian sống thoáng đãng, có cảnh quan đẹp, mang lại nhiều lựa chọn cho khách hàng về diện tích căn hộ đáp ứng tối đa nhu cầu khách hàng. Các chung cư được thiết kế hợp lý, tích hợp các tiện ích như: trung tâm mua sắm, bể bơi, rạp chiếu phim, phòng tập gym, spa… đã tiết kiệm thời gian đi lại, mua sắm, vui chơi giải trí của người dân. Vì thế xây dựng nhà chung cư cao tầng đang là xu hướng phát triển của loại hình nhà ở này ở Việt Nam và trên thế giới. Bên cạnh đó việc đất xây dựng trong các khu đô thị ngày càng khan hiếm thì việc xây dựng các khu chung cư cao tầng và các nhà đa năng sẽ là giải pháp hữu hiệu đang được nhiều đô thị lựa chọn để làm tăng hiệu quả sử dụng đất. Nhà chung cư cao tầng được xây dựng theo dự án với sự đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan môi trường đã tạo ra diện mạo mới cho đô thị văn minh. Đối với Việt Nam, chủ trương phát triển chung cư cao tầng còn tạo cơ hội cho các doanh nghiệp xây dựng được tiếp cận với tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo nguồn ngân sách lớn cho nhà nước. Tuy nhiên việc xây dựng và quản lý nhà chung cư nhà ở cao tầng là vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu, hoàn chỉnh trong hành lang pháp lý. Việc phải đáp ứng các quy định về kiểm soát chức năng xây dựng công trình, quản lý không gian, kiến trúc cảnh quan đô thị trên cơ sở phù hợp với quy hoạch phân khu đô thị, quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị, các quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc đô thị về diện tích, khoảng lùi tối thiểu; tầng cao, mật độ, khả năng tiếp cận về giao thông, giao thông tĩnh và các quy định về phòng cháy, chữa cháy… đòi hỏi phải có những quy định phù hợp. Mặc dù, đã có có các nghiên cứu về kiến trúc quy hoạch nhà chung cư cao tầng và các bộ, Ngành cũng đã ban hành một số tiêu chuẩn, quy chuẩn quy định về vấn đề này nhưng thực tế vấn đề quản lý, xây dựng các chung cư cao tầng không phải lúc nào cũng đúng với quy định, nhất là trong khu vực hạn chế phát triển, xây dựng xen kẹt trong các đô thị. Vẫn còn một số vấn đề tồn tại trong quy hoạch kiến trúc, xây dựng và môi trường trong nhà cao tầng ở Việt Nam nói chung và nhà chung cư cao tầng nói riêng. Bất cập lớn ở các khu đô thị mới là thiếu sự đồng bộ giữa hạ tầng kỹ thuật trong khu đô thị với hạ tầng bên ngoài các khu đô thị mà cụ thể là sự liên thông và kết nối giao thông, thoát nước, xử lý nước thải… không đảm bảo. Nhiều khu đô thị được xây dựng khá đồng bộ các công trình hạ tầng kỹ thuật ở bên trong ranh giới đất được giao, bên ngoài khu vực dự án thì còn nhiều bất cập. Sự khớp nối giữa các công trình hạ tầng bên trong và bên ngoài hàng rào chưa có hoặc nếu có cũng không được tuân thủ nghiêm chỉnh. Tình trạng ách tắc giao thông thường xuyên xảy ra tại các cửa ra vào ở khu đô thị mới. Việc thiếu các bãi đỗ xe và lấn chiếm đường vỉa hè để đỗ xe đã xuất hiện tại nhiều khu đô thị mới. Một số đô thị do cao độ nền bên trong cao hơn hoặc thấp hơn khu vực xung quanh trong khi đó không có sự khớp nối hệ thống thoát nước đã gây hậu quả ngập úng, khó tiêu thoát. Nhiều nơi, việc cung cấp nước sạch không đảm bảo, chất lượng nước còn có nhiều vấn đề, hệ thống chiếu sáng tại một số khu vực trong khu đô thị còn thiếu. Để tháo gỡ những bất cập, vướng mắc trong thiết kế xây dựng nhà chung cư cao tầng như đã nêu, từng bước cần phải xây dựng và hoàn chỉnh các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức đối với nhà cao tầng. Các quy định phải tiệm cận với yêu cầu thực tế và làm rõ những yêu cầu cần quản lý và phải có những chính sách phù hợp của nhà nước và của chính quyền địa phương.
Tư vấn thiết kế được xem là một trong những bước quan trọng nhất của công trình xây dựng. Hiện nay, do quá trình đô thị hóa càng phát triển nên các căn hộ chung cư cao tầng được mọc lên như nấm tại các thành phố lớn. Để có được một mặt bằng vừa phù hợp với cảnh quan xung quanh vừa phải có tính thẩm mỹ cao thì sự đòi hỏi khắt khe về kỹ thuật đều phải hết sức chặt chẽ và cụ thể, từ đó đem lại giá trị sống cho dân cư. Có 04 kiểu dạng hình bố trí khi tư vấn thiết kế mặt bằng cho căn hộ chung cư cao tầng. 1. Tư vấn thiết kế dạng hành lang Gồm hai biến thể hành lang giữa và hành lang bên. Trong đó, dạng hành lang giữa có cấu trúc của các căn hộ chạy dọc theo một trục hành lang ở chính giữa. Tuy nhiên, dạng này chỉ dung cho các chung cư tiêu chuẩn thấp. Ưu điểm: Giá thành xây dựng rẻ, kết cấu đơn giản, dễ thi công. Nhược điểm: Khả năng thông gió trực tiếp kém. Ngoài ra, hướng mở của các chức năng bếp, vệ sinh thường ở phía hành lang nên thường ảnh hưởng đến vấn đề thông gió. 2. Tư vấn thiết kế dạng tháp Trước đây vào những năm 1980. Hình dáng mặt bằng của chung cư cao tầng dạng tháp và dạng hành lang giống nhau tương đối. Hành lang là lối đi chính để lên xuống, mỗi tầng có thể có đến mười mấy căn hộ, về sau số lượng căn hộ giảm xuống còn 6 đến 8 căn hộ chung cư một lõi thang hoặc ít hơn, 4 hộ/lõi thang. Ưu điểm: Bố cục của mặt bằng có thể kiểm soát khả năng lấy ánh sáng từ mặt trời. Nhược điểm: Hình dáng căn hộ của cùng một mặt bằng không đồng đều, điều này khiến những căn hộ có diện tích càng lớn càng khó lấy sáng. 3. Tư vấn thiết kế dạng đơn nguyên Mẫu chung cư cao tầng được thiết kế mặt bằng theo dạng đơn nguyên Cách tổ chức các căn hộ đơn lẻ tập trung quanh một nút giao thông đứng gồm có thang bộ và thang máy. Mỗi đơn nguyên có từ 4 đến 6 căn hộ. Chung cư dạng đơn nguyên dần thay thế cho các dạng khác và trở thành dạng chung cư được xây dựng phổ biến hiện nay. Ưu điểm: Thuận lợi trong việc lấy gió, lấy sáng tự nhiên. Có sự riêng tư cao, ít ảnh hưởng lẫn nhau. Nhược điểm: Vốn đầu tư xây dựng, phí tốn đất đai, chi phí lắp đặt thang máy cao như nhau. Số lượng căn hộ thấp, diện tích phụ lớn. 4. Tư vấn thiết kế dạng đơn nguyên kết hợp hành lang Đây là dạng phát triển của chung cư kiểu đơn nguyên, sự kết hợp giữa nhà tháp và nhà tấm. Các đơn nguyên được ghép với nhau tại một hoặc hai cạnh để tạo nên một tổ hợp. Có các cách ghép đơn nguyên theo chiều ngang, chiều dọc hoặc ghép tự do. Khi ghép lại, có thể chia làm 3 dạng: đơn nguyên đầu hồi, đơn nguyên giữa, đơn nguyên góc. Một bản vẽ phác thảo của dạng đơn nguyên kết hợp hành lang Ưu điểm: Nhờ việc ghép các đơn nguyên nên diện tích giao thông hoặc diện tích sàn giảm và tiết kiệm được chi phí đầu tư. Nhược điểm: Đòi hỏi trình độ thiết kế và kỹ thuật xây dựng cao. Hiện có một số mặt bằng chung cư nhà cao tầng được đầu tư xây dựng công phu, vốn đầu tư nhiều nhưng khi thực hiện khâu tư vấn kiến trúc lại không hài hoà với xung quanh mà còn phá vỡ cảnh quan đẹp. Một số khác quá chú trọng về hình thức kiến trúc hoặc áp dụng nguyên dạng cao ốc nước ngoài, quá nhiều kính, không được thiết kế thông gió, che nắng…điều này sẽ không phù hợp với điều kiện khí hậu vùng nhiệt đới của Việt Nam.
Công tác thiết kế kết cấu là công việc chịu áp lực và trách nhiệm nghề nghiệp cao nhất trong tư vấn thiết kế xây dựng. Không như kiến trúc sư hay bay bổng với những ý tưởng sáng tạo của mình, kỹ sư thiết kế kết cấu phải làm việc với những con số và bảng tính rất phức tạp để cho ra những kết quả chính xác. Việc đầu tiên của công tác tư vấn thiết kế kết cấu nhà cao tầng là lựa chọn hệ kết cấu chịu lực để thiết kế: thiết kế kết cấu khung chịu lực, thiết kế kết cấu khung vách, thiết kế kết cấu ống/trụ chịu lực … Việc quyết định hệ kết cấu chịu lực và lựa chọn vị trí lõi thang máy, lõi thang bộ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến mặt bằng thiết kế kiến trúc mà đôi khi xãy ra rất nhiều xung đột giữa kiến trúc sư và kỹ sư kết cấu mà phải mất khá nhiều thời gian để đi đến phương án thống nhất dung hòa giữa hai bộ môn. Việc lựa chọn hệ chịu lực kết cấu hợp lý về mặt cấu tạo, tốt nhất là hệ kết cấu đối xứng cả hai phương, sẽ dẫn đến các cấu kiện kết cấu của công trình sẽ được phân bố nội lực đồng đều, tận dụng hết khả năng chịu lực của vật liệu thiết kế kết cấu và có hệ số an toàn cao không những dưới tác động của các tải trọng cơ bản mà còn có khả năng tự phân bố lại nội lực một cách an toàn dưới tác động của các tổ hợp lực đặc biệt như gió động, động đất, cháy nổ … Trách nhiệm và tài năng của kỹ sư thiết kế kết cấu không chỉ là việc đảm bảo an toàn tuyệt đối cho kết cấu chịu lực của công trình mà còn là việc tiết kiệm chi phí thi công trong việc lựa chọn các giải pháp thiết kế kết cấu từ việc chọn mác bê tông, cường độ thép đến giải pháp móng và biện pháp thi công tầng hầm. Các giải pháp khác nhau có thể dẫn đến chi phí chênh lệch vài chục đến vài trăm tỉ đồng cho các dự án tổ hợp nhà cao tầng là chuyện bình thường. Các công trình nhà cao tầng xây chen trong các khu trung tâm thành phố có địa chất cát pha sét là có nhiều phương án khả thi về kết cấu phần ngầm nhất mà kỹ sư thiết kế kế cấu cần phải cân nhắc. Việc tính toán tất cả các phương án khả thi và lựa chọn phương án kinh tế nhất là công việc phải làm của kỹ sư thiết kế kết cấu. Công tác tư vấn thiết kế kết cấu còn phải chịu một áp lực rất cao về thời gian. Kỹ sư thiết kế kết cấu bắt đầu tính toán sau khi phương án kiến trúc đã được phê duyệt. Việc nhập tải trọng bắt đầu từ mái xuống móng, nhưng trong khi kiến trúc còn chưa quyết định hết công năng của từng khu vực thì đơn vị thi công yêu cầu cần phải có bản vẽ móng để bắt đầu công tác thi công cọc thí nghiệm rồi cọc đại trà, nhằm rút ngắn thời gian thi công công trình. Vậy nên có thể nói công tác thiết kế kết cấu là việc “đi sau nhưng phải về trước” so với thiết kế kiến trúc và đồng thời phải chạy song hành với công trường thi công trong giai đoạn làm phầm ngầm rất căng thẳng ban đầu. Với đội ngũ các kỹ sư tốt nghiệp các trường đại học danh tiếng trong và ngoài nước, Song Nam đã được chủ đầu tư tin cậy thực hiện thiết kế, giám sát thi công thực tế nhiều công trình nhà cao tầng như Tổ hợp cao ốc phức hợp Xi Grand Court, City Gate Towers, Chung cư IJC Aroma, Vinafood II, Trường Đại Học FPT TPHCM,… nên các kỹ sư thiết kế kết cấu của Song Nam luôn mang đến các giải pháp thiết kế tối ưu, an toàn và tiết kiệm chi phí đầu tư và thời gian thi công cho công trình.
